英语»
МонголУлсынЗасгийнгазархоёрсаягаруйиргэддээ96,480 хүртэл төгрөгийн(34ам。доллар)хэмжээтэйбэлэнмөнгийголгохболсноохэдэнсарынөмнөмэдэгдсэн。
ЭнэмөнгөболЗасгийнгазраасолгодогхувьхишигбишюм。ХаринмонголчуудЭрдэнэсТавантолгойхэмээхнүүрсолборлогчийнхувьцааэзэмшигчийнхувьдхүртэхэрхтэйногдолашигюм。
БаялгийгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахМонголУлсынбодлогынхувьсалньэрдэсбаялгийнсалбардахьтөрийнөмчлөлболонорлогохуваарилахпрактикийнасуудлуудыгөвөрмөц өнцгөөс харах боломжийг олгож ба а н.НийгмийнэрүүлмэндийнхямралтайхолбоотойгоортөрийнгүйцэтгэхүүргийгшинээртодорхойлжбуйэнэүеддэлхийнолонулсорнызасгийнгазруудМонголУлсынтуршлагаассуралцахболомжтой。
Сонгуулийнмөчлөгийгголдуудагах,баялагтайхолбоотоймөнгөншилжүүлгийнэхлэл
ӨнөөдөрМонголУлсыниргэдтөрөөсбэлэнмөнгөаваадсурчихсангэжхэлжболно。Ялангуяапарламентынсонгуулиасөмнөмөнгөтараахявдалөрнөдөгбөгөөдээлжитсонгуульэнэонызургаадугаарсардболохгэжбайна。Энэбайдалнаанадаж2004онысонгуулийнкампанитажлаасэхлэлтэйгэжхэлжболно。ТухайнүедАрдчилсаннам(АН)хүүхэдбүрд10000төгрөгийгсартутамолгохооамласан。АН-аасхоцрохгүйнтулдголөрсөлдөгчболохМонголАрдынНам(МАН)шинээргэрлэсэнхосуудболоншинээртөрсөнхүүхдийнгэрбүлд500000төгрөгийнбуцалтгүйтусламжолгохоомэдэгдсэн。
Улстөрийнхоёрнамхамтранэвслийнзасгийнгазарбайгуулахболсонньхувьзаяанытохуурхалгэлтэй。АмласанмөнгөньулсынтөсөвтбайхгүйболохыгАН,МАНхоёртөдудалгүйойлгов。Улмаар”Хүүхдийнмөнгөхөтөлбөр”——ийгсанаачлан,сарднэгхүүхдэд3000төгрөголгожбайхаарзөвшилцөлдхүрсэн。Эхнийээлжидгурваасдоошгүйхүүхэдтэйэмзэгбүлгийнөрхүүдийгхамруулахшалгууртайбайсанболудалгүйэнэшалгууруудыгцуцалж,хөтөлбөртбүххүүхэдхамрагдахболсон。
Түүхий ди и и н үнэ өсөж, Монгол Улс 2006 онд“и н и”нэвтрүүлснээриймүнэтэйхөтөлбөрийгсанхүүжүүлэхболомжбийюугэхасуултсарнинарилсан。ЭнэтатвараасолсонихдүнтэйорлогоМонголУлсыгхөгжүүлэхсандтөвлөрчбайв。Улсынтөсвөөсхүүхэдбүрдолгожбайсан3000төгрөгдээрнэмээдулиралтутам25000 төгрөг нэмж олгожэхэлсэн。Мөншинээртөрсөнхүүхэдболоншинээргэрлэгсдэд2006 - 2009оныхооронд500000төгрөгийннэгудаагийнбуцалтгүйтусламжийголгосон。
Шат ахисан н
2008年онысонгуульболоходАН,МАНхоёулбэлэнмөнгөтараахбодлогыгүргэлжлүүлэхбодлоготойбайв。АНнэгудаагийнмөнгөндэмжлэгийгнэгсаятөгрөгболгоннэмэгдүүлэхээамлав。ЗөвхөнхүүхдүүдэдбусМонголУлсыниргэнбүрдочихэнэмөнгийг”эрдэнийнхувь”гэжнэрлэсэн。
МАНэхэндээАН——ыналхмыгэдийнзасгийнхувьдболомжгүйхэмээншүүмжилжбайсанчиргэнбүрс1.5даятөгрөгийн”эхорныхишиг“олгоххариубарив。Энэхоёрхөтөлбөрийнхувьдтодорхоймэдээлэлтэрбүрбайгаагүйньбэлтгэлмуутайзарлагдсантайньхолбоотойбайсанбиз。Эдгээрамлалтаддурдагдсанмөнгийгбэлнээрэсвэлөөрхэлбэрээртараах,мөннэгудааэсвэлтогтмололгохэсэхталаармэдээлэлбайгаагүй。МАНсонгуульдялалтбайгуулсанчзасгийнгазрыгдахинАН——тайэвсэжбайгуулсан。
Гэвчулсорныгдэлхийнсанхүүгийнхямралбүрхэж,засгийнгазарбэлэнмөнгөолголтыгзогсоосон。Харинсонгогчидулстөрчдийнамлалтыгмартаагүйньлавтай。Төдудалгүйуулуурхайнхөрөнгөоруулалтогцомөсөж,эдийнзасгийнхүндрэларилснаарашигтмалтмалаасиххэмжээнийорлогоолоххүлээлтгазаравав。
Засгийнгазаруулуурхайнорлогыгтөвлөрүүлэхшинэсангбайгуулав。2010年ондбайгуулагдсанХүнийхөгжилсанхүүхдэдчиглэсэнмөнгөнтэтгэмжийгорлохилүүөргөнхүрээтэйшинэхөтөлбөрийгхэрэгжүүлэхүүргийгхүлээсэн。Угхөтөлбөрийндагуужилийн120000төгрөгийнтэтгэмжолгожбайсныгиргэнбүрдсартутам21000төгрөгболгонөөрчилж,2010 - 2012年оныхоорондолгосон。Энэхүүмөнгөншилжүүлгийгхоёрнамынсонгуулийнамлалттайуялдуулан”эхорныхувь,хишиг“хэмээннэрлэсэн。2012年ондахмаднастнууднэгсаятөгрөгийндүнтэйнэгудаагийншилжүүлгийгавсанбайдаг。
Баруунсолгойгүйбэлэнмөнгөтарааж,зарцуулахявдалньМонголУлсынэдийнзасгийнихөсөлтийнүетэйдавхцажбайв。2011 - 2013年ДНБоныхооронджилддунджаар13.7хувиарөссөн。ТүүнчлэнМонголУл2012сондЗасгийнгазрынбондыгарилжиж1.5тэрбумам。долларыголонулсынхөрөнгийнзахзээлээсанхудаагаабосгосонүетэйдавхцажбайв。
Мөнгөний к и ан хаагдсан н
ДараагийнжилүүдэдМонголУлсынэдийнзасгийнөсөлтсаарч,өрийнбайдалмэдэгдэхүйцдоройтсон。ҮүнднөлөөлсөннэгхүчинзүйлньХүнийхөгжлийнсанбайсанбөгөөдтуссангаардамжуулан2012ондгэхэднийттөсвийнорлогы18норчимхувийгзарцуулжбайв。Туссандтөвлөрсөннийтхөрөнгийнталхэсгийгньлуулуурхайнсалбараасолсонорлогоэзэлжбайсанбөгөөдулмаартуссаниххэмжээнийалдагдалүүрчбайв。(Зураг үзнэ үү)
2012年онысонгуулийндарааЗасгийнгазарбэлэнмөнгөтараахявдлыгтанажэхлэв。Бүхиргэдийгхамарсанбэлэнмөнгөтараалтыгзөвхөнхүүхдүүдэдчиглүүлэнолгохболсон(сарбү20000трөгрөг)。Ингэснээрсангийнорлогозарлагынтэнцлийгтүрболовчсэргээсэн。
Үүнтэйзэрэгцэн,УлсынИхХуралтөсвийнтогтвортойбайдлыгхангахэрмэлзлээИрээдүйн өв сан и и н тухай хуулийг2016年оныэхээрбаталж,ашигтмалтмалынорлогыгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахбусхаринхуримтлуулахзорилгобүхийбиедаасанбаялгийнсангбайгуулсан。Хүнийхөгжилсангийнданстооцоогхааж,тусшинэсанид1.071хнаядтөгрөгийнөрийгшилжүүлсэн。2019年ондИрээдүйнөвсанөмнөхсангийнүедхуримтлагдсанөрийндарамтаасангижирсантулхадгаламжхуримтлуулжэхлэхболомжтойболсон。
Хүний хөгжлийн сан, 2010-2016年
Эхсурвалж:Сангийняам,Хүнийхөгжилсангийнүрдүнгийнүзүүлэлт,
www.mof.gov.mn
2017 оны эхээр Монгол Улс ОУВС-та к хэлэлцээрхийхшаардлагатайболж,хүүхдийнмөнгийгзөвхөнэмзэгбүлэгтчиглүүлэнхязгаарлахүүргийгхүлээсэн。Гэсэнхэдийч2019оноосэхлэнтөрөөсхүүхэдбүрдсарбү20000трөгрөгтөлж,бэлэнмөнгөолгоххөтөлбөрийгсэргээсэн。ЭнэонызургаадугаарсарынсонгуулийнөмнөхөнбуюутавдугаарсардЗасгийнгазартусмөнгөндүнгнэгхүүхдэд100000төгрөгхүртэлнэмэгдүүлж,дорхаяжзургаансарынхугацаандолгоногэжмэдэгдсэн。Үүнийгкоронавирусийнцартахлынэдийнзасагдахьнөлөөгбууруулахаргахэмжээнийхүрээндхэрэгжүүлжбайгаа。
Бэлэнмөнгөтараалт,ялангуяахүүхдийнмөнгөойрынирээдүйдүргэлжлэхтөлөвтэйбайгааньулстөрийнсонгуульдсаналавахаргахэрэгсэлнэгэнтболсонтойхолбоотойбиз。Харинсонгогчийнсаналыгавахадихээхэннөлөөтэйбайсанөөрнэгэнхэрэгсэлболохиргэнбүрдшуудбэлэнмөнгөтараахявдлыгсөрөгхүчин,эдийнзасагчидуртхугацааныүрнөлөөбагатай,ихээхэншаардлагатайтөсвийнхөрөнгөоруулалтадочихёстоймөнгийгүрашиггүйзарцуулжбайгаахэлбэрхэмээншүүмжлэхболсон。
Баялгийгбэлэнмөнгөбайдлаархуваарилахтөрөлбүрийнаргууд
Улстөрийнашигхонжооих,мөнуулуурхайнүрөгөөжийгилүүэрхтэгшхуваарилахшаардлагабайгаанөхцөлдМонголУлсадбаялгаасолохорлогыгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахолонтооныаргуудтүгээмэлболсон。
Төсвийнзарлагыноргилөсөлтийнүеболох2011ондтөрийннэрийнөмнөөснүүрснийасартомордыгэзэмшдэг”ЭрдэнэсТавантолгой“компанийн20хувийгхувьчлахшийдвэргаргасанбөгөөдиргэнбүртускомпанид1072ширхэгхувьцааэзэмшихболсон。Тухайнүедтускомпанииххэмжээнийөртэйбайсанньбэлэнмөнгөтарааххөтөлбөрүүдийгсанхүүжүүлсэнтэйхолбоотойбайв。ОлонжилийнтурштусуулуурхайнкомпаниХятададнүүрсэкспортлохзамаарөртөлбөрөөбарагдуулсаарирсэн。2017年ондөртөлбөрдуусгаварболсноосхойштускомпаниилүүашигтайажиллахболсонба2019ондбарагнэгихнаядтөгрөгийнашиголжээ。
2011年Мөнонддотоодынажахуйннэгжүүдэдтускомпанийн10хувийнхувьцаагөгч,нэмэл20хтувийгхөрөнгийнбирждээргаргахааранхтөлөвлөжбайсан。Өнөөдрийг хүртэл д д д хэрэгжээгүй。2011年ондхувьцаагааиргэдэдолгосноосхойшзаримнэгөөрчлөлтүүдбийболсон。Тухайлбал,2012онысонгуулийнөмнөхөннэгсаятөгрөгбэлнээравсанахмаднастнуудхувьцаагааЗасгийнгазартбуцаанөгсөн。Оюутнууд2011ондсургалтынтөлбөрийн491960төгрөгийгхувьцааныхааталхувийгашиглажтөлжбайсан。Заримиргэдэрүүлмэндийншимтгэлхэлбэрээрхувьхүртэж,Засгийнгазартхувьцаагааэргүүлэнхудалдсан。Мөниргэдсайндураараахувьцааныхаагуравнынэгийг300426төгрөгөөрЗасгийнгазартхудалдаж,бэлэнмөнгөавахболомжтойбайсаннь2016онысонгуулийнөмнөхөниргэдэдбэлэнмөнгөтараахбаснэгаргабайв。ИргэдхувьцаагааЗасгийнгазартбуцаажхудалдахаасөөрөөрхувьцаагааарилжихболомжгүйюм。
ЭцсийндүндМонголчуудынгуравнынэгнь(1.08саяорчимхүн)1072年хувьцаагөнөөгхүртэлэзэмшижбайгаатул96480төгрөгийн(34ам。доллар)ногдолашгаабүрэнхэмжээгээравахболомжтой。Хувьцаагаабуцаажхудалдсаниргэдхувьтэнцүүлэхзарчмаарногдолашигхүртэнэ。
Ногдолашигтайхолбогдохчухалдавууталуудмөнбий。“ЭрдэнэсТавантолгой“компанийнудирдлага,цаашилбалтөрийнөмчитуулуурхайнкомпаниудадчиглэсэнхараахяналтнэмэгдсэн。Тухайлбал,“1072хувьцаа“хөдөлгөөнөөстускомпанидхувьцааэзэмшигчдийннээлттэйхуралхийх,ногдолашигзарлах,компанийнүйлажиллагааныталаардэлгэрэнгүймэдээлэлөгөхийгшаардсан。Компанийндэргэ1072хдувьцаатайхолбогдохасуудлаархандахмэдээллийнтөвийгбайгуулж,шуурхайутасныүйлчилгээгажиллуулжбайна。
Өөрбусадталуудтускомпанидиргэдийноролцоогнэмэгдүүлэх,бусадтөрийнөмчитажахуйннэгжүүдэдижилтөстэйаргахэмжээхэрэгжүүлэхийгуриалжбайна。Гэхдээ з д д д д нтөрийнөмчитажахуйннэгжүүдийгилүүөргөнхүрээндшинэчлэх,тэднийүйлажиллагаагсайжруулахадхүргэхэсэхньодоогоортодорхойгүйбайна。Төр”ЭрдэнэсТавантолгой”——нхамгийнтомхувьцааэзэмшигчбуюу85хувийгэзэмшдэгхэвээрбайна。Засгийнгазаркомпанийнашигтбайдалднөлөөлжбуйшийдвэрүүдийггаргаж,ногдолашиголгохэсэхийгшийдэжбайгаа。Иргэдхувьцаагаазаржчадахгүйбайгаа,хүнамынихэнххэсэгньсанхүүгийнойлголтмэдлэгхангалтгүйбайгаазэрэгньиргэдийнхяналторолцоонэмэгдэнэгэсэнөөдрөгхандлагыгхазаарлажбуй。
Ирээдүйн чиг хандлага мөн үү?
МонголУлстомоохонэрдэсбаялгийнсалбараасолсонорлогооиргэддээхуваарилахолонаргыгтуршижирлээ。Эхнийжилүүдэднийтэдтаалагдажбайсанчбэлэнмөнгөтараахявдалньүрдүнмуутайболохньхарагдажбайна。Бэлэнмөнгөнийхэмжээгнэмэгдүүлэхньсонгуульдялахадтустайбайсанньдамжиггүйчтүүхийэдийнүнэбуурахадэдгээрамлалтуудмашихөртөлөөсболж,төсвийнтогтворгүйбайдалдхүргэхболсон。
Тиймээсчулстөрчид2019ондСонгуулийнтухайхуульдаливаасон н уули и мөрийн хөтөлбөрт“уулуурхай,газрынтос,ашигтмалтмалынболонбусадсалбарынорлогоосиргэдэдбэлэг,хувьца,атүүнтэйадилтгаххөрөнгийгхуваарилах”амлалтыгтусгайланхориглохзамаархязгаарлалтхийхийгоролдсон。Гэвч”ногдолашиг”гэсэнүгийгтусхязгаарлалтадхамруулаагүйбөгөөд”ашигтмалтмалынорлого”——оосбишхаринкомпанид“хувьцаа”эзэмшихньямарчхуулийгзөрчихгүй。Улмаартөрийнөмчиткомпаниудынхувьцаагардиргэдэдшилжүүлж,ашигтайажиллахтохиолдолдногдолашигхэлбэрээрбэлэнмөнгөолгохявдалирэхжилүүдэднэмэгдэжмэдэхюм。
Хариниргэдэдбэлэнмөнгийгтараахшинэаргахэлбэрүүдийгсэдэхэдулстөрчидихээхэнанхаарчбайгааявдалньэрдэсбаялгийнүрөгөөжийгжирийниргэдтэрбүрхүртэжчадахгүйбайгаатайхолбоотойилүүсуурьасуудалгэлтэй。Тус салба а н хөгжил над д иргэдийг ду лаас ангижруулж чадаагүй,нийтхүнамдажлынбайр,боломжийгтэрбүролгоогүй。ЭдгээрхангалтгүйүрдүнгЗасгийнгазрынүрашиггүй,авлигадидэгдсэнтөсвийнзарцуулалттайхолбохынсацуубэлэнмөнгөтараахасуудлыгнэгэншийдэлгэжхарахньбий。Уулуурхайнкомпаниудынхувьцаагэзэмшсэнээрулсорныэрдэсбаялгийнөвийнүрөгөөжөөсхувьхүртэхэрхзүйнүндэсбүрдэжбайгаатөдийгүйашигшимийгньхүртэжбайнагэсэнтөсөөллийгүүсгэжба о аа вдал н чухал ач холбогдолтой байж болно。
Гэхдээиргэдөөрсдийнэзэмшижбуйхувьцаагаардамжуулануулуурхайнсалбарынзасаглалыгсайжруулахшаардлагыгажилболгожчадахэсэхньэргэлзээтэйхэвээрбайна。Нүүрсний,Монголынхувьцааэзэмшигчдийнүнэцэнийгэрсдэлдоруулахэсэхньмөнтусдаатомасуудалюм。
НамхайжанцангийнДорждарьньБайгалийнбаялгийнзасаглалынхүрээлэнгийнМонголдахьменежер,ДэвидМихайлиньтусбайгууллагынэдийнзасгийнахлахшинжээчюм。
ЗургийгГанхуягийнӨсөхбөяр,Unsplash
МонголУлсынЗасгийнгазархоёрсаягаруйиргэддээ96,480 хүртэл төгрөгийн(34ам。доллар)хэмжээтэйбэлэнмөнгийголгохболсноохэдэнсарынөмнөмэдэгдсэн。
ЭнэмөнгөболЗасгийнгазраасолгодогхувьхишигбишюм。ХаринмонголчуудЭрдэнэсТавантолгойхэмээхнүүрсолборлогчийнхувьцааэзэмшигчийнхувьдхүртэхэрхтэйногдолашигюм。
БаялгийгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахМонголУлсынбодлогынхувьсалньэрдэсбаялгийнсалбардахьтөрийнөмчлөлболонорлогохуваарилахпрактикийнасуудлуудыгөвөрмөц өнцгөөс харах боломжийг олгож ба а н.НийгмийнэрүүлмэндийнхямралтайхолбоотойгоортөрийнгүйцэтгэхүүргийгшинээртодорхойлжбуйэнэүеддэлхийнолонулсорнызасгийнгазруудМонголУлсынтуршлагаассуралцахболомжтой。
Сонгуулийнмөчлөгийгголдуудагах,баялагтайхолбоотоймөнгөншилжүүлгийнэхлэл
ӨнөөдөрМонголУлсыниргэдтөрөөсбэлэнмөнгөаваадсурчихсангэжхэлжболно。Ялангуяапарламентынсонгуулиасөмнөмөнгөтараахявдалөрнөдөгбөгөөдээлжитсонгуульэнэонызургаадугаарсардболохгэжбайна。Энэбайдалнаанадаж2004онысонгуулийнкампанитажлаасэхлэлтэйгэжхэлжболно。ТухайнүедАрдчилсаннам(АН)хүүхэдбүрд10000төгрөгийгсартутамолгохооамласан。АН-аасхоцрохгүйнтулдголөрсөлдөгчболохМонголАрдынНам(МАН)шинээргэрлэсэнхосуудболоншинээртөрсөнхүүхдийнгэрбүлд500000төгрөгийнбуцалтгүйтусламжолгохоомэдэгдсэн。
Улстөрийнхоёрнамхамтранэвслийнзасгийнгазарбайгуулахболсонньхувьзаяанытохуурхалгэлтэй。АмласанмөнгөньулсынтөсөвтбайхгүйболохыгАН,МАНхоёртөдудалгүйойлгов。Улмаар”Хүүхдийнмөнгөхөтөлбөр”——ийгсанаачлан,сарднэгхүүхдэд3000төгрөголгожбайхаарзөвшилцөлдхүрсэн。Эхнийээлжидгурваасдоошгүйхүүхэдтэйэмзэгбүлгийнөрхүүдийгхамруулахшалгууртайбайсанболудалгүйэнэшалгууруудыгцуцалж,хөтөлбөртбүххүүхэдхамрагдахболсон。
Түүхий ди и и н үнэ өсөж, Монгол Улс 2006 онд“и н и”нэвтрүүлснээриймүнэтэйхөтөлбөрийгсанхүүжүүлэхболомжбийюугэхасуултсарнинарилсан。ЭнэтатвараасолсонихдүнтэйорлогоМонголУлсыгхөгжүүлэхсандтөвлөрчбайв。Улсынтөсвөөсхүүхэдбүрдолгожбайсан3000төгрөгдээрнэмээдулиралтутам25000 төгрөг нэмж олгожэхэлсэн。Мөншинээртөрсөнхүүхэдболоншинээргэрлэгсдэд2006 - 2009оныхооронд500000төгрөгийннэгудаагийнбуцалтгүйтусламжийголгосон。
2008年онысонгуульболоходАН,МАНхоёулбэлэнмөнгөтараахбодлогыгүргэлжлүүлэхбодлоготойбайв。АНнэгудаагийнмөнгөндэмжлэгийгнэгсаятөгрөгболгоннэмэгдүүлэхээамлав。ЗөвхөнхүүхдүүдэдбусМонголУлсыниргэнбүрдочихэнэмөнгийг”эрдэнийнхувь”гэжнэрлэсэн。
МАНэхэндээАН——ыналхмыгэдийнзасгийнхувьдболомжгүйхэмээншүүмжилжбайсанчиргэнбүрс1.5даятөгрөгийн”эхорныхишиг“олгоххариубарив。Энэхоёрхөтөлбөрийнхувьдтодорхоймэдээлэлтэрбүрбайгаагүйньбэлтгэлмуутайзарлагдсантайньхолбоотойбайсанбиз。Эдгээрамлалтаддурдагдсанмөнгийгбэлнээрэсвэлөөрхэлбэрээртараах,мөннэгудааэсвэлтогтмололгохэсэхталаармэдээлэлбайгаагүй。МАНсонгуульдялалтбайгуулсанчзасгийнгазрыгдахинАН——тайэвсэжбайгуулсан。
Гэвчулсорныгдэлхийнсанхүүгийнхямралбүрхэж,засгийнгазарбэлэнмөнгөолголтыгзогсоосон。Харинсонгогчидулстөрчдийнамлалтыгмартаагүйньлавтай。Төдудалгүйуулуурхайнхөрөнгөоруулалтогцомөсөж,эдийнзасгийнхүндрэларилснаарашигтмалтмалаасиххэмжээнийорлогоолоххүлээлтгазаравав。
Засгийнгазаруулуурхайнорлогыгтөвлөрүүлэхшинэсангбайгуулав。2010年ондбайгуулагдсанХүнийхөгжилсанхүүхдэдчиглэсэнмөнгөнтэтгэмжийгорлохилүүөргөнхүрээтэйшинэхөтөлбөрийгхэрэгжүүлэхүүргийгхүлээсэн。Угхөтөлбөрийндагуужилийн120000төгрөгийнтэтгэмжолгожбайсныгиргэнбүрдсартутам21000төгрөгболгонөөрчилж,2010 - 2012年оныхоорондолгосон。Энэхүүмөнгөншилжүүлгийгхоёрнамынсонгуулийнамлалттайуялдуулан”эхорныхувь,хишиг“хэмээннэрлэсэн。2012年ондахмаднастнууднэгсаятөгрөгийндүнтэйнэгудаагийншилжүүлгийгавсанбайдаг。
Баруунсолгойгүйбэлэнмөнгөтарааж,зарцуулахявдалньМонголУлсынэдийнзасгийнихөсөлтийнүетэйдавхцажбайв。2011 - 2013年ДНБоныхооронджилддунджаар13.7хувиарөссөн。ТүүнчлэнМонголУл2012сондЗасгийнгазрынбондыгарилжиж1.5тэрбумам。долларыголонулсынхөрөнгийнзахзээлээсанхудаагаабосгосонүетэйдавхцажбайв。
Мөнгөний к и ан хаагдсан н
ДараагийнжилүүдэдМонголУлсынэдийнзасгийнөсөлтсаарч,өрийнбайдалмэдэгдэхүйцдоройтсон。ҮүнднөлөөлсөннэгхүчинзүйлньХүнийхөгжлийнсанбайсанбөгөөдтуссангаардамжуулан2012ондгэхэднийттөсвийнорлогы18норчимхувийгзарцуулжбайв。Туссандтөвлөрсөннийтхөрөнгийнталхэсгийгньлуулуурхайнсалбараасолсонорлогоэзэлжбайсанбөгөөдулмаартуссаниххэмжээнийалдагдалүүрчбайв。(Зураг үзнэ үү)
2012年онысонгуулийндарааЗасгийнгазарбэлэнмөнгөтараахявдлыгтанажэхлэв。Бүхиргэдийгхамарсанбэлэнмөнгөтараалтыгзөвхөнхүүхдүүдэдчиглүүлэнолгохболсон(сарбү20000трөгрөг)。Ингэснээрсангийнорлогозарлагынтэнцлийгтүрболовчсэргээсэн。
Үүнтэйзэрэгцэн,УлсынИхХуралтөсвийнтогтвортойбайдлыгхангахэрмэлзлээИрээдүйн өв сан и и н тухай хуулийг2016年оныэхээрбаталж,ашигтмалтмалынорлогыгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахбусхаринхуримтлуулахзорилгобүхийбиедаасанбаялгийнсангбайгуулсан。Хүнийхөгжилсангийнданстооцоогхааж,тусшинэсанид1.071хнаядтөгрөгийнөрийгшилжүүлсэн。2019年ондИрээдүйнөвсанөмнөхсангийнүедхуримтлагдсанөрийндарамтаасангижирсантулхадгаламжхуримтлуулжэхлэхболомжтойболсон。
Хүний хөгжлийн сан, 2010-2016年
2017 оны эхээр Монгол Улс ОУВС-та к хэлэлцээрхийхшаардлагатайболж,хүүхдийнмөнгийгзөвхөнэмзэгбүлэгтчиглүүлэнхязгаарлахүүргийгхүлээсэн。Гэсэнхэдийч2019оноосэхлэнтөрөөсхүүхэдбүрдсарбү20000трөгрөгтөлж,бэлэнмөнгөолгоххөтөлбөрийгсэргээсэн。ЭнэонызургаадугаарсарынсонгуулийнөмнөхөнбуюутавдугаарсардЗасгийнгазартусмөнгөндүнгнэгхүүхдэд100000төгрөгхүртэлнэмэгдүүлж,дорхаяжзургаансарынхугацаандолгоногэжмэдэгдсэн。Үүнийгкоронавирусийнцартахлынэдийнзасагдахьнөлөөгбууруулахаргахэмжээнийхүрээндхэрэгжүүлжбайгаа。
Бэлэнмөнгөтараалт,ялангуяахүүхдийнмөнгөойрынирээдүйдүргэлжлэхтөлөвтэйбайгааньулстөрийнсонгуульдсаналавахаргахэрэгсэлнэгэнтболсонтойхолбоотойбиз。Харинсонгогчийнсаналыгавахадихээхэннөлөөтэйбайсанөөрнэгэнхэрэгсэлболохиргэнбүрдшуудбэлэнмөнгөтараахявдлыгсөрөгхүчин,эдийнзасагчидуртхугацааныүрнөлөөбагатай,ихээхэншаардлагатайтөсвийнхөрөнгөоруулалтадочихёстоймөнгийгүрашиггүйзарцуулжбайгаахэлбэрхэмээншүүмжлэхболсон。
Баялгийгбэлэнмөнгөбайдлаархуваарилахтөрөлбүрийнаргууд
Улстөрийнашигхонжооих,мөнуулуурхайнүрөгөөжийгилүүэрхтэгшхуваарилахшаардлагабайгаанөхцөлдМонголУлсадбаялгаасолохорлогыгбэлэнмөнгөхэлбэрээртараахолонтооныаргуудтүгээмэлболсон。
Төсвийнзарлагыноргилөсөлтийнүеболох2011ондтөрийннэрийнөмнөөснүүрснийасартомордыгэзэмшдэг”ЭрдэнэсТавантолгой“компанийн20хувийгхувьчлахшийдвэргаргасанбөгөөдиргэнбүртускомпанид1072ширхэгхувьцааэзэмшихболсон。Тухайнүедтускомпанииххэмжээнийөртэйбайсанньбэлэнмөнгөтарааххөтөлбөрүүдийгсанхүүжүүлсэнтэйхолбоотойбайв。ОлонжилийнтурштусуулуурхайнкомпаниХятададнүүрсэкспортлохзамаарөртөлбөрөөбарагдуулсаарирсэн。2017年ондөртөлбөрдуусгаварболсноосхойштускомпаниилүүашигтайажиллахболсонба2019ондбарагнэгихнаядтөгрөгийнашиголжээ。
2011年Мөнонддотоодынажахуйннэгжүүдэдтускомпанийн10хувийнхувьцаагөгч,нэмэл20хтувийгхөрөнгийнбирждээргаргахааранхтөлөвлөжбайсан。Өнөөдрийг хүртэл д д д хэрэгжээгүй。2011年ондхувьцаагааиргэдэдолгосноосхойшзаримнэгөөрчлөлтүүдбийболсон。Тухайлбал,2012онысонгуулийнөмнөхөннэгсаятөгрөгбэлнээравсанахмаднастнуудхувьцаагааЗасгийнгазартбуцаанөгсөн。Оюутнууд2011ондсургалтынтөлбөрийн491960төгрөгийгхувьцааныхааталхувийгашиглажтөлжбайсан。Заримиргэдэрүүлмэндийншимтгэлхэлбэрээрхувьхүртэж,Засгийнгазартхувьцаагааэргүүлэнхудалдсан。Мөниргэдсайндураараахувьцааныхаагуравнынэгийг300426төгрөгөөрЗасгийнгазартхудалдаж,бэлэнмөнгөавахболомжтойбайсаннь2016онысонгуулийнөмнөхөниргэдэдбэлэнмөнгөтараахбаснэгаргабайв。ИргэдхувьцаагааЗасгийнгазартбуцаажхудалдахаасөөрөөрхувьцаагааарилжихболомжгүйюм。
ЭцсийндүндМонголчуудынгуравнынэгнь(1.08саяорчимхүн)1072年хувьцаагөнөөгхүртэлэзэмшижбайгаатул96480төгрөгийн(34ам。доллар)ногдолашгаабүрэнхэмжээгээравахболомжтой。Хувьцаагаабуцаажхудалдсаниргэдхувьтэнцүүлэхзарчмаарногдолашигхүртэнэ。
Ногдолашигтайхолбогдохчухалдавууталуудмөнбий。“ЭрдэнэсТавантолгой“компанийнудирдлага,цаашилбалтөрийнөмчитуулуурхайнкомпаниудадчиглэсэнхараахяналтнэмэгдсэн。Тухайлбал,“1072хувьцаа“хөдөлгөөнөөстускомпанидхувьцааэзэмшигчдийннээлттэйхуралхийх,ногдолашигзарлах,компанийнүйлажиллагааныталаардэлгэрэнгүймэдээлэлөгөхийгшаардсан。Компанийндэргэ1072хдувьцаатайхолбогдохасуудлаархандахмэдээллийнтөвийгбайгуулж,шуурхайутасныүйлчилгээгажиллуулжбайна。
Өөрбусадталуудтускомпанидиргэдийноролцоогнэмэгдүүлэх,бусадтөрийнөмчитажахуйннэгжүүдэдижилтөстэйаргахэмжээхэрэгжүүлэхийгуриалжбайна。Гэхдээ з д д д д нтөрийнөмчитажахуйннэгжүүдийгилүүөргөнхүрээндшинэчлэх,тэднийүйлажиллагаагсайжруулахадхүргэхэсэхньодоогоортодорхойгүйбайна。Төр”ЭрдэнэсТавантолгой”——нхамгийнтомхувьцааэзэмшигчбуюу85хувийгэзэмшдэгхэвээрбайна。Засгийнгазаркомпанийнашигтбайдалднөлөөлжбуйшийдвэрүүдийггаргаж,ногдолашиголгохэсэхийгшийдэжбайгаа。Иргэдхувьцаагаазаржчадахгүйбайгаа,хүнамынихэнххэсэгньсанхүүгийнойлголтмэдлэгхангалтгүйбайгаазэрэгньиргэдийнхяналторолцоонэмэгдэнэгэсэнөөдрөгхандлагыгхазаарлажбуй。
Ирээдүйн чиг хандлага мөн үү?
МонголУлстомоохонэрдэсбаялгийнсалбараасолсонорлогооиргэддээхуваарилахолонаргыгтуршижирлээ。Эхнийжилүүдэднийтэдтаалагдажбайсанчбэлэнмөнгөтараахявдалньүрдүнмуутайболохньхарагдажбайна。Бэлэнмөнгөнийхэмжээгнэмэгдүүлэхньсонгуульдялахадтустайбайсанньдамжиггүйчтүүхийэдийнүнэбуурахадэдгээрамлалтуудмашихөртөлөөсболж,төсвийнтогтворгүйбайдалдхүргэхболсон。
Тиймээсчулстөрчид2019ондСонгуулийнтухайхуульдаливаасон н уули и мөрийн хөтөлбөрт“уулуурхай,газрынтос,ашигтмалтмалынболонбусадсалбарынорлогоосиргэдэдбэлэг,хувьца,атүүнтэйадилтгаххөрөнгийгхуваарилах”амлалтыгтусгайланхориглохзамаархязгаарлалтхийхийгоролдсон。Гэвч”ногдолашиг”гэсэнүгийгтусхязгаарлалтадхамруулаагүйбөгөөд”ашигтмалтмалынорлого”——оосбишхаринкомпанид“хувьцаа”эзэмшихньямарчхуулийгзөрчихгүй。Улмаартөрийнөмчиткомпаниудынхувьцаагардиргэдэдшилжүүлж,ашигтайажиллахтохиолдолдногдолашигхэлбэрээрбэлэнмөнгөолгохявдалирэхжилүүдэднэмэгдэжмэдэхюм。
Хариниргэдэдбэлэнмөнгийгтараахшинэаргахэлбэрүүдийгсэдэхэдулстөрчидихээхэнанхаарчбайгааявдалньэрдэсбаялгийнүрөгөөжийгжирийниргэдтэрбүрхүртэжчадахгүйбайгаатайхолбоотойилүүсуурьасуудалгэлтэй。Тус салба а н хөгжил над д иргэдийг ду лаас ангижруулж чадаагүй,нийтхүнамдажлынбайр,боломжийгтэрбүролгоогүй。ЭдгээрхангалтгүйүрдүнгЗасгийнгазрынүрашиггүй,авлигадидэгдсэнтөсвийнзарцуулалттайхолбохынсацуубэлэнмөнгөтараахасуудлыгнэгэншийдэлгэжхарахньбий。Уулуурхайнкомпаниудынхувьцаагэзэмшсэнээрулсорныэрдэсбаялгийнөвийнүрөгөөжөөсхувьхүртэхэрхзүйнүндэсбүрдэжбайгаатөдийгүйашигшимийгньхүртэжбайнагэсэнтөсөөллийгүүсгэжба о аа вдал н чухал ач холбогдолтой байж болно。
Гэхдээиргэдөөрсдийнэзэмшижбуйхувьцаагаардамжуулануулуурхайнсалбарынзасаглалыгсайжруулахшаардлагыгажилболгожчадахэсэхньэргэлзээтэйхэвээрбайна。Нүүрсний,Монголынхувьцааэзэмшигчдийнүнэцэнийгэрсдэлдоруулахэсэхньмөнтусдаатомасуудалюм。
НамхайжанцангийнДорждарьньБайгалийнбаялгийнзасаглалынхүрээлэнгийнМонголдахьменежер,ДэвидМихайлиньтусбайгууллагынэдийнзасгийнахлахшинжээчюм。
ЗургийгГанхуягийнӨсөхбөяр,Unsplash